
حق کرامت الهی زن از منظر حضرت آیتالله خامنهای
پیش از این در مقالات «حدیث زینبی مادران ایرانی» که به مناسبت تقریظ رهبر معظّم انقلاب اسلامی بر کتاب «تنها گریه کن» و «به احترام حماسۀ مهربانوانِ سرزمین و دین و آیین» بهمناسبت تقریظ معظّمله بر کتاب «حوض خون» به تبیین نقش زنان در تاریخ معاصر ایران و انقلاب اسلامی (از مشروطه تا دفاع مقدس) پرداخته شد. اینک و بهمناسبت رونمایی از تقریظ حضرت آیتالله خامنهای (مدظله) برکتاب «مهاجر سرزمین آفتاب» زندگینامۀ خانم کونیکو یامامورا مادر شهید ژاپنیتبار دفاع مقدس به بیان ویژگیها و نقش ماندگار و مؤثر زن در جامعه و تاریخ از منظر معظّمله پرداخته میشود.
تشریح این نقش، در مکتب اسلام از منظر رهبر معظّم انقلاب را میتوان در چند محور زیر خلاصه کرد.
بخش اول: توصیف ویژگیها
[الف] از نظر معرفتی و معنوینه تنها هیچ تفاوتی میان زن و مرد در کسب علوم بشری و معارف الهی وجود ندارد بلکه در بسیاری از زمینههای معنوی پیشگامی از آنِ بانوان است. اسلام به کرامت ذاتی زنان قائل است.
امکان نیل به بالاترین مدارج و مراتب علمی، فقهی، فلسفی
«خانمهای باسوادِ مسلمانِ مؤمنِ درسخوانی که یا مشغول تحصیلند و یا در دانشگاهها، بهترین علوم را در بالاترین مدارج تدریس میکنند، زیادند و این برای نظام اسلامی مایهی افتخار است. خانمهایی هستند که بحمدالله بالاترین تخصّصها را در پزشکی و در علوم گوناگون ـ در زمینهی علوم انسانی، در زمینهی علوم تجربی و در زمینهی علومِ گوناگونِ دیگر دارند. خانمهایی هستند که در زمینهی علوم دینی پیشرفت کرده و به مراتب بالا رسیدهاند. یک روز یک خانم بزرگوار در ایران ـ در اصفهان ـ بود، به نام «بانوی اصفهانی» که خانم بسیار عالیمقامی بود. مجتهده و عارف و فقیه بود. امّا فقط او بود. امروز بحمدالله دختران جوانی که در آیندهی نه چندان دور به مقامات عالی علمی، فقهی و فلسفی میرسند، بسیارند. اینها افتخار نظام اسلامی هستند؛ و پیشرفت زن یعنی این.» (بیانات در دیدار گروهی از پرستاران، ۱۳۷۳/۷/۲۰)
پیشروی در میدان معنویت و تقرّب به خدا و پیشگامی در حرکت معنوی انسان بهسوی پیشرفتها
«در زمینهی مسائل معنوی، زنان جزو پیشگامان حرکت معنوی انسان به سوی پیشرفتها هستند... آنجایی که بحث ایمان و اسلام و صبر و صدق و مجاهدت در راه به دست آوردن ارزشهای انسانی و اسلامی و معنوی است، میفرماید: «إِنَّ الْمُسْلِمِینَ وَالْمُسْلِمَاتِ وَالْمُؤْمِنِینَ وَالْمُؤْمِنَاتِ وَالْقَانِتِینَ وَالْقَانِتَاتِ وَالصَّادِقِینَ وَالصَّادِقَاتِ وَالصَّابِرِینَ وَالصَّابِرَاتِ» (سورهی احزاب، آیهی ۳۵). در این آیه ده عنوان برای ارزشهای معنوی ذکر میشود؛ اسلام، ایمان، قنوت، صدق، صبر، خشوع و دیگر چیزها. زن و مرد در این میدان، دوش به دوش حرکت میکنند و پیش میروند؛ هر دو را ذکر میکند. این بت مردگرایی را که در جاهلیتها همیشه به وسیلهی مردان و حتی به وسیلهی زنان پرسیده میشد، اسلام در این آیات میشکند. در میدان مسائل سیاسی و اجتماعی، بیعت زن را یک امر لازم و یک مسألهی زنده معرفی میکند.» (بیانات در دیدار با گروه کثیری از بانوان، ۱۳۷۹/۶/۳۰)
ارزشگذاری اسلام به کرامت و اصالت زنبودن
«ما باید در مورد مسألهی زن نگاه جامع داشته باشیم، و این نگاه جامع در اسلام هست. مسألهی ارزشگذاری به اصالت زن، زن بودن، برای زن یک ارزش والاست؛ یک اصل است. به هیچ وجه تشبّه به مردان برای زن ارزش به حساب نمیآید؛ همچنان که برای مردها تشبه به زنان ارزش به حساب نمیآید. هر کدام نقشی دارند، هر کدام جایی دارند، جایگاهی دارند و طبیعتی دارند و مقصودی از وضعیت خاص آنها در آفرینش حکیمانهی الهی مورد نظر بوده که این مقصود باید برآورده شود؛ این مسأله مهم است.» (بیانات در دیدار گروهی کثیری از بانوان نخبه در آستانهی سالروز میلاد حضرت زهرا (س)، ۱۳۸۶/۴/۱۳)
[ب] از نظر سیاسی ـ اجتماعی زنان همچون مردان در تمامی حوزههای سیاسی اجتماعی مسئولیت دارند و حق بیعت زنان به رسمیت شناخته میشود.
تثبیت و رسمیت حق بیعت برای زنان در حکومت اسلامی
«در اسلام بیعت زن، مالکیّت زن، حضور زن در این عرصههای اساسی سیاسی و اجتماعی، تثبیت شده است: «إِذَا جَائَکَ الْمُؤْمِنَاتُ یُبَایِعْنَکَ عَلَىٰ أَنْ لَا یُشْرِکْنَ بِاللَّه» (سورهی ممتحنه، آیهی ۱۲) زنها میآمدند و با پیغمبر بیعت میکردند. پیغمبر اسلام نفرمود که مردها بیایند بیعت کنند و به تبع آنها، هرچه که آنها رأی دادند، هرچه که آنها پذیرفتند، زنها هم مجبور باشند قبول کنند؛ نه. گفتند زنها هم بیعت میکنند؛ آنها هم در قبول این حکومت، در قبول این نظم اجتماعی و سیاسی شرکت میکنند. غربیها هزار و سیصد سال در این زمینه از اسلام عقبند و این ادّعاها را میکنند! در زمینهی مالکیّت نیز همینطور؛ و در زمینههای دیگری که مربوط به مسائل اجتماعی و سیاسی است.» (بیانات در دیدار گروه کثیری از بانوان، ۱۳۷۹/۶/۳۰)
برابری در تمامی عرصههای سیاسی اجتماعی
«اسلام وقتی که میگوید: «وَالْمُؤْمِنُونَ وَالْمُؤْمِنَاتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِیَاءُ بَعْضٍ ۚ یَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَیَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ» (سورهی توبه، آیهی ۷۱)، یعنی مؤمنین و مؤمنات در حفظ مجموعهی نظام اجتماعی و امر به معروف و نهی از منکر همه سهیم و شریکند؛ زن را استثناء نکرده. ما هم نمیتوانیم زن را استثناء کنیم. مسئولیت ادارهی جامعهی اسلامی و پیشرفت جامعهی اسلامی بر دوش همه است؛ بر دوش زن، بر دوش مرد؛ هر کدام بهنحوی بر حسب تواناییهای خودشان.» (بیانات در دیدار گروهی کثیری از بانوان نخبه در آستانهی سالروز میلاد حضرت زهرا (س)، ۱۳۸۶/۴/۱۳)
سهیم و شریک بودن در مسئولیت ادارۀ جامعۀ اسلامی و پیشرفت آن
«در فعّالیت سازندگی، در فعّالیت اقتصادی، در طرّاحی و فکر کردن و برای امور کشور و یک شهر و یک روستا و یک مجموعه و امور شخصی خانواده مطالعه کردن، میان زن و مرد تفاوتی نیست. همه مسؤولند و همه باید انجام دهند.» (بیانات در اجتماع مردم خوزستان، ۱۳۷۵/۱۲/۲۰)
[ج] از نظر اقتصادی حق مالکیت و استقلال زنان در اسلام حقّی رسمی و تثبیتشده است.
حق مالکیت و استقلال اقتصادی زن در اسلام
«در اسلام، زن مالک ثروت خود است. شوهرش راضی باشد، یا راضی نباشد؛ پدرش راضی باشد، یا راضی نباشد ـ فرقی نمیکند ـ او میتواند ثروت و مال و اندوختهی خود را مصرف کند و ربطی به کس دیگری ندارد. نظر اسلام، این است. در حمایت از استقلال اقتصادی زنان، دنیا سیزده قرن است که از اسلام عقب است. اسلام این را سیزده قرن قبل گفته است؛ ولی در اروپا تازه چهل سال، پنجاه سال و در بعضی از کشورها کمتر از این مدّت است که تازه شروع کردهاند به زن اجازه دهند که در مال و ملک خود، دخل و تصرّف کند! اسلام، از این جهت هم جلو است.» (بیانات در اجتماع بانوان خوزستان، ۱۳۷۵/۱۲/۲۰)
[د]ازنظر نقش خانوادگی علاوه بر حق انتخاب همسر، زن در ادارۀ خانواده و تربیت فرزند نقش اصلی و محوری دارد و ضمن برخورداری از حقوق ویژه، شریک و همراه همسر در زندگی محسوب میشود نه تابع او.
رسمیت حق زن در انتخاب همسر
«زن بهعنوان یک زوجه و یک همسر، در مراحل مختلف مورد توجّه و عنایت ویژهی اسلامی قرار دارد. در درجهی اوّل، مسألهی انتخاب همسر است. بهنظر اسلام، زن در انتخاب همسر آزاد است و هیچکس نمیتواند در مورد انتخاب همسر، بر هیچ زنی چیزی را تحمیل کند. یعنی حتی برادران زن، پدرِ زن ـ خویشاوندان دورتر که جای خود دارند ـ اگر بخواهند بر او تحمیل کنند که تو حتماً باید با شخص مورد نظر ازدواج کنی، نمیتوانند و چنین حقّی را ندارند. این، نظر اسلام است.» (بیانات در اجتماع بانوان خوزستان، ۱۳۷۵/۱۲/۲۰)
نقش مؤثر در ادارۀ خانواده
«زن را به چشم آن عنصر اصلی تشکیل خانواده در نظر بگیرید؛ که خانواده اگرچه از مرد و زن تشکیل میشود و هر دو در تشکیل خانواده و موجودیّت آن مؤثرند، امّا آسایش فضای خانواده، آرامش و سکونتی که در فضای خانه است، به برکت زن و طبیعت زنانه است. با این چشم به زن نگاه کنند تا معلوم شود که او چگونه کمال پیدا میکند و حقوقش در چیست.» (بیانات در دیدار گروهی از بانوان به مناسبت فرخنده میلاد حضرت زهرا (س) و روز زن، ۱۳۷۱/۹/۲۵)
«نظر اسلام در باب خانواده و جایگاه زن در خانواده، نظر خیلی روشنی است. «المرأة سیّدة بیتها»؛ بزرگ خانه، زن خانه است؛ این از پیغمبر اکرم است.» (بیانات در دیدار با بانوان نخبه، ۱۳۹۰/۳/۱)
مهمترین نقش در تربیت فرزندان
«علّت اینکه اسلام این قدر به نقش زن در داخل خانواده اهمیّت می دهد، همین است که زن اگر به خانواده پایبند شد، علاقه نشان داد، به تربیت فرزند اهمیّت داد، به بچههای خود رسید، آنها را شیر داد، آنها را در آغوش خود بزرگ کرد، برای آنها آذوقههای فرهنگی ـ قصص، احکام، حکایتهای قرآنی، ماجراهای آموزنده ـ فراهم کرد و در هر صورتی به فرزندان خود مثل غذای جسمانی چشانید، نسلها در آن جامعه، بالنده و رشید خواهند شد. این هنر زن است و منافاتی هم با درس خواندن و درس گفتن و کار کردن و ورود در سیاست و امثال اینها ندارد.» (بیانات در اجتماع بانوان خوزستان، ۱۳۷۵/۱۲/۲۰)
شراکت با همسر در خانواده و نفی تابع مرد بودن
«این طور هم نیست که بگوییم همه جا خانم باید از آقا تبعیت کند؛ نخیر. چنین چیزی نه در اسلام داریم و نه در شرع. «اَلرِّجَالُ قَوَّامُونَ عَلَى النِّسَاء» معنایش این نیست که زن بایستی در همهی امور تابع شوهر باشد. نه! یا مثل برخی از این اروپاندیدههای بدتر از اروپا و مقلّد اروپا، بگوییم که زن بایستی همه کاره باشد و مرد باید تابع باشد. نه! این هم غلط است. بالاخره دو تا شریک و دو تا رفیق هستید. یک جا مرد کوتاه بیاید، یک جا زن کوتاه بیاید. یکی اینجا از سلیقه و خواست خود بگذرد، دیگری در جای دیگر، تا بتوانید با یکدیگر زندگی کنید.» (خطبهی عقد مورخهی ۱۳۷۷/۱/۱۹)
برابری حقوق و تعادل میان زن و مرد
«در خانواده، حدود و حقوقی هست. مرد حقوقی دارد، زن هم حقوقی دارد و این حقوق بهشدّت عادلانه و متوازن ترتیب داده شده است. آنچه به نام اسلام است و غلط است، آنها را نمیگوییم و از آنها دفاع نمیکنیم. آنچه متعلّق به اسلام است، بیّنات اسلام و مسلّمات اسلام است. اینها چیزهایی است که میان حقوق زن و مرد در داخل خانواده توازن قائل است.» (بیانات در همایش بانوان بزرگ در ورزشگاه آزادی به مناسبت جشن میلاد کوثر، ۱۳۷۶/۷/۳۰)
ادامه مطلب ...