چشم چرانی، آثار و راه های درمان آن
چشم چرانی در مقابل غض بصر و چشم پوشی، به معنای نگاه خیره و شهوت آلود به نامحرم است که با انگیزه لذت طلبی جنسی انجام می شود. ما در روابط اجتماعی خود با دیگران چه جنس مخالف یا موافق به طور طبیعی با آن ها ارتباط حضوری و کلامی داریم و به آن ها نگاه می کنیم. نگاهی که به هیچ وجه در آن بحث تحریک شهوت و لذت جنسی مطرح نیست. این نگاه ها داخل در مقوله چشم چرانی نیستند؛ ولی نگاه های ادامه داری که با انگیزه لذت جنسی انجام می شود و به تحریک شدن غریزه و میل جنسی می انجامد؛ تحت عنوان چشم چرانی تعریف می شوند.
در قرآن آمده است: «قل للمومنین یغضوا من ابصارهم» به مومنین بگو چشم های خویش را بپوشانند. یغضوا از ماده “غض” به معنی نگاه و صوت کوتاه می باشد و نقطه مقابل آن خیره نگاه کردن و صدا را بلند کردن است. منظور این است که انسان به هنگام نگاه کردن معمولاً منطقه وسیعی را زیر نظر می گیرد؛ هرگاه نامحرمی در حوزه دید قرار گرفت، چشم را چنان فرو گیرد که آن نامحرم از منطقه دید مستقیم و عمیق او خارج شود؛ یعنی به او نگاه خیره نکند اما راه و چاه خود را نیز ببیند.
چشم چرانی نوعی بیماری است
از نظر روانشناسان و عالمان اخلاقی، چشم چرانی هنگامی که به صورت یک عادت مزمن در می آید؛ یک بیماری روانی تلقی می شود و همان طوری که بیماری سادیسم نقطه مقابل بیماری مازوشیسم است؛ شهوت و بیماری چشم چرانی نیز نقطه مقابل بیماری خودنمایی است. خودنما فردی است که خود را در معرض دید دیگران قرار می دهد و چشم چران کسی است که از تماشا و نگاه به دیگران لذت می برد. خودنمایی در زن ها به نسبت بیشتری دیده می شود. در حالی که بیماری چشم چرانی در مردها بیشتر رایج است. زن ها بیشتر از لمس و مردها از نگاه لذت می برند و این مربوط به تفاوتی است که در آستانه تحریک آن ها وجود دارد.
عوامل بروز بیماری چشم چرانی
◄ محرومیت جنسی: ویلهم اشتگل محرومیت های جنسی را عامل این بیماری دانسته و می گوید: محرومیت های جنسی باعث می شود که (لی یبدو) در اعصاب چشم متمرکز شود. با این تمرکز، بستگی عصب چشم با اعصاب جنسی توسعه یافته و شخص از چشم چرانی لذت می برد و با دیدن اندام جنس مخالف تحریک می شود.(۱)
◄ خود نمایی زنان: بیشترین عامل بروز این بیماری در مردان حس خودنمایی در زنان است. مردان به طور طبیعی نسبت به زیبایی و اندام جنس مخالف حساس اند و زنان بد حجاب با خودنمایی در عرصه جامعه این گرایش مردان را تحریک می نمایند. در تفاسیر شیعه و سنی ذیل آیه ۳۰ سوره نور، نقل کرده اند که: «روزی در هوای گرم مدینه، زن جوانی در حالی که روسری خود را به پشت گردن انداخته و دور گردن و بناگوش او پیدا بود، از کوچه ای عبور می کرد. مرد جوانی از انصار، آن حالت را مشاهده کرد و چنان غرق تماشا شد که از خود و اطرافش غافل گردید و به دنبال آن زن حرکت نموده تا این که صورتش به شی ای اصابت کرد و مجروح گردید. هنگامی که به خود آمد؛ خدمت پیامبر(ص) رفت و جریان را برای او بیان داشت، این جا بود که آیات سوره مبارکه نور در مورد پوشش زنان نازل گردید.(۲)
قرآن کریم برای رفع این معضل اجتماعی در آیات شریفه سوره نور، از یک طرف مؤمنان اعم از زنان و مردان را مخاطب قرار داده و دستور می دهد که نگاه های خود را کوتاه ساخته و به نامحرم خیره نشوند و از فساد و آلودگی دوری کنند و از سوی دیگر به خانم ها دستور می دهد پوشش مناسب را رعایت کنند. در سوره احزاب نیز به خانم ها سفارش می کند: «در محاورات روزمره حالت عادی داشته و با ناز و کرشمه و طنازی صحبت نکنید و در کوچه و خیابان با بدن های نیمه عریان و لباس های بدن نما، ظاهر نشوید.»(۳) چند آیه بعد می فرماید: «با چادر و مقنعه اندام خود را بپوشانید.»(۴) تمام این برنامه و تأکیدها برای آن است که: مردم، زن ها را به عنوان افراد عفیف و پاکدامن بشناسند و موجبات آزار و اذیت آنان را فراهم نسازند.(۵) و چشم طمع ندوزند.(۶) و در نتیجه امنیت و آرامش قشر خانم ها در سایه چادر و رعایت ضوابط شریعت و پوشش اسلامی تأمین شود.
عواقب و آسیب شناسی چشم چرانی
◄ عامل غفلت و فراموشی: چشم چرانی یکی از مصادیق حب دنیا و عامل مهمی برای بروز غفلت از یاد خدا و خود است. غفلت همان چالش اساسی است که انسان در سر راه کمال و سعادت خود دارد و بیداری اولین نیاز او برای حرکت در این مسیر است. چشم چرانی باعث می شود که انسان هر چه بیشتر به خواب رود و از بیداری و یاد خدا دور ماند. حضرت علی ـ علیه السلام ـ درباره مواظبت و حفاظت از چشم ها فرمود: چیزی در بدن کم سپاس تر از چشم نیست. خواسته اش را ندهید که شما را از یاد خدا باز می دارد.(۷)
◄ اولین گام انحراف عملی: چشم چرانی و نگاه به نامحرم، گذرگاه ورود به منجلاب انحرافات و فساد جنسی است. نگاه های آلوده، تخم شهوت را در دل بارور ساخته و صاحبش را به فتنه، انحراف و گناه مبتلا می کند.
حضرت امام صادق ـ علیه السلام ـ فرمود: چشم چرانی، تخم شهوت را در دل می کارد و چنین کاری برای نگاه کننده کافی است که منشأ فتنه گردد.
◄ حسرت و اندوه طولانی: امام صادق ـ علیه السلام ـ می فرماید: چه بسا نگاه هایی که غصه های طولانی را در پی دارد. چشم قوی ترین ابزار حسی است و میدان آستانه تحریک چشم از بقیه حواس بیشتر است. چشم بیشترین تحریکات حسی را دریافت می کند و این دل است که بعد از نگاه به کار می افتد یعنی آنچه را دیده، می بیند، دل طلب می کند و چون امکان رسیدن به آنچه دیده شده فراهم نمی شود؛ افسردگی و رنجوری عاید انسان می شود.
ز دست دیده و دل هر دو فریاد که هر چه دیده بیند دل کند یاد
از فحوای حدیث رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله ـ که فرمود: همه چشم ها روز قیامت گریانند جز سه چشم: چشمی که از ترس خدا بگرید، چشمی که از نامحرم فرونهاده شود، چشمی که در راه خدا (و پاسداری از کیان اسلام) شب زنده دار باشد. فهمیده می شود که علاوه بر حسرت دنیوی، فرد چشم چران در آخرت از فرط حسرت و پشیمانی چشمانی گریان خواهد داشت.(۸)
◄ به خطر افتادن امنیت و سلامت جامعه: در واقع نگاه های آلوده، مسموم و شهوت انگیز، آتش درون را شعله ور می سازد که فرایند و محصولی جز فحشا، سیاهی دل، مشکلات و نارسایی هایی اجتماعی، نخواهد داشت.
لذا چشم چرانی، این تیر مسموم و زهرآلود شیطانی اگر بدون قید و بند، رها شود یقیناً سلامت و امنیت طرفین را به خطر می اندازد. جوان و نوجوانی در فضای نامناسب جامعه امروز اگر نگاهش را کوتاه نکند چشمش به صحنه های شهوت انگیز خواهد افتاد و نیروی قدرتمند شهوت به جوشش و غلیان آمده و تحریک خواهد شد. درچنین شرایط حساس و خطرناکی، این جوان، یا باید به عیاشی، فساد و تجاوزگری روی آورد و به خواسته های قوه شهوانی جواب مثبت دهد و با این کار امنیت خود و دیگران را به خطر اندازد، و یا با تخیل و تصور، با حالت افسرده و پریشان، زندگی بیمار گونه خود را ادامه داده آسایش و آرامش خانواده را برهم زند.
◄ ایجاد نگرانی و اضطراب: آنچه از مجموع آیات، روایات و تجربیات کارشناسان به دست می آید این است که چشم چرانی های هوس آلود و بدحجابی و بی حجابی زنان و دختران بی بند و بار از جمله عوامل مؤثر در ایجاد اضطراب و نگرانی افراد و خانواده ها و هرج و مرج و ناامنی در جامعه به حساب می آید. در طرف مقابل اگر اصول و ارزش های اسلامی از جمله حجاب و پوشش اسلامی، رعایت شود از چشم چرانی و نگاه های آلوده جلوگیری به عمل آید و خانم ها در نشست و برخواست و صحبت ها و مکالمات روزمره، دستورات شرع مقدس را رعایت کنند یقیناً زمینه های فساد زدوده شده و دام های شیاطین برچیده خواهد شد. آرامش روحی و روانی برای افراد و خانواده ها، نظم، ثبات و امنیت در جامعه پدید خواهد آمد. امام علی(ع) می فرماید: «کسی که نگاهش را کاهش دهد، قلبش آرام می گیرد.»(۹) و نعمتی بالاتر از آرامش قلب، وجود ندارد. این موهبت بزرگ اگر در اعضا و افراد جامعه، محقق شده و تجلی پیدا کند؛ جامعه نیز به طبع اعضا و افراد خود، دارای امنیت و آرامش خواهد شد.
این همه آفت که به تن می رسد از نظر تو به شکن می رسد
◄ عذاب اخروی: علاوه بر ابتلا به عواقب دنیوی، «چشم ناپاک» از عذاب و شکنجه الهی نیز بی نصیب نمی ماند. رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله ـ فرمود: آن که چشمانش را از نگاه به زن نامحرم پر کند؛ روز قیامت، خداوند چشمانش را با میخ های آتشین و از آتش پر کند، تا وقتی که به حساب مردم رسیدگی کند، سپس امر می شود که او را به جهنم ببرند.(۱۰)
چشم پاکی و نتایج آن
هر یک از اعضای بدن مؤمن نسبت به عبادت پروردگار متعال وظیفه خاصی بر عهده دارد که اگر بدان وظیفه عمل کرد، ارزشمند است.
چشمی که به نگاه حرام آلوده نگردد، سبب برکات زیر می گردد:
۱- دیدن شگفتی ها: رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله ـ فرمود: چشم هایتان را (از نامحرم) بپوشانید تا عجایب و شگفتی ها را ببینید. (۱۱)
۲- راحتی قلب: امام علی ـ علیه السلام ـ فرمود: آنکه از نامحرم چشم خود را فرو نهاد، قلبش را راحت کرده است.(۱۲)
۳- نیک خویی: همچنین آن حضرت فرمود: کسی که نگاه هایش کنترل شود، صفاتش نیکو گردد.(۱۳)
۴- پاداش الهی: امام صادق ـ علیه السلام ـ فرمود: هر کسی زنی را ببیند و بلافاصله دیده اش را به آسمان بدوزد یا چشم فرو بندد، چشم باز نگرداند مگر اینکه خداوند حوریان بهشتی را به عقد او در آورد.(۱۴)
۵- چشیدن شیرینی ایمان: پیامبر اسلام ـ صلی الله علیه و آله ـ فرمود: نگاه (به نامحرم) تیر زهرآلودی از تیرهای شیطان است و هر کس آن را از ترس خدا ترک کند، خداوند چنان ایمانی به او عطا کند که شیرینی اش را در دل خویش احساس کند.(۱۵)
۶- بروز صفت شجاعت: شجاع ترین مردم کسی است که بر خواهش نفسانی اش چیره شود.(۱۶)
معالجه چشم چرانی
از خداوند استمداد بگیرید
قرآن مجید حضرت یوسف ـ علیه السلام ـ را به عنوان قهرمان میدان «عفاف» مطرح می کند تا جوانان مسلمان که در پی قهرمان یابی و الگوپذیری هستند؛ از یوسف ـ علیه السلام ـ که شجاع ترین مرد روزگار خود در مخالفت با هوای نفس و شیطان بود پیروی کنند.
نکته شایان توجه در داستان حضرت یوسف ـ علیه السلام ـ”استمداد” از خدای سبحان و پناه بردن به قدرت سرمدی اوست که هیچ چیز جز ایمان به پروردگار نمی تواند جلوی نفس سرکش و غریزه نیرومند شهوت را بگیرد.
مراقب عکس العمل رفتارتان باشید
از امیرمؤمنان علی ـ علیه السلام ـ سؤال کردند: به کمک چه چیزی می توان چشم از نامحرم پوشید؟ پاسخ داد: با خاموش کردن آتش شهوت، زیر نظر قدرتمندی که بر مخفی گاهت آگاه است.(۱۷)
نکته ظریف دیگری که در مسأله ناموس نهفته است و روایات نیز آن را تأیید کرده اند این است که به هر دستی بدهی به همان دست پس می گیری، چنان که فرموده اند: آن طور که جزا دهی جزا بینی. «کَما تُدینُ تُدانُ»(۱۸)
امام صادق ـ علیه السلام ـ فرمود: در زمان حضرت موسی ـ علیه السلام ـ مردی با زنی زنا کرد وقتی به خانه خویش آمد، مردی را با زن خود دید، آن مرد را نزد حضرت موسی آورد و از او شکایت کرد. در آن لحظه جبرئیل بر آن حضرت نازل شد و گفت: هر کس به ناموس دیگران تجاوز کند به ناموس اش تجاوز کنند. حضرت موسی به آن دو فرمود: با عفت باشید تا ناموستان محفوظ بماند.(۱۹)
بنابراین، مؤمن با غیرت هرگز به ناموس دیگران نگاه حرام نمی کند، چرا که نمی خواهد کسی به ناموسش نظر بد داشته باشد.
هر که باشد نظرش در پی ناموس کسان پی ناموس وی افتد نظر بوالهوسان
شخصی از امام صادق ـ علیه السلام ـ پرسید: آیا نگاه کردن به پشت سر زن هایی که عبور می کنند جایز است؟ حضرت پاسخ داد: اگر به ناموس شما این گونه نگاه کنند، خوشنود می شوید؟! آنگاه فرمود: برای مردم همان را بخواهید که برای خود می خواهید.(۲۰)
به مقدار ضرورت اکتفا کنید
یکی دیگر از راه های پیشگیری از انحراف این است که مؤمن با نامحرم در جای خلوت اجتماع نکند. چرا که دور از چشم مردم، زمینه لغزش و انحراف فراوان است.
پیامبر ـ صلی الله علیه و آله ـ فرمود: آن که به خدا و روز جزا ایمان دارد نباید در جایی بخوابد که صدای نفس زن نامحرم شنیده می شود. (۲۱)
اگر مرد و زن نامحرم در محل خلوتی باشند که کسی در آنجا نباشد در حالی که دیگری هم نتواند وارد شود چنانچه بترسند که به حرام بیفتند، باید از آنجا بیرون بروند.(۲۲)
امیرمؤمنان علی ـ علیه السلام ـ فرمود: هیچ مردی با زنی(نامحرم) خلوت نکند. اگر مردی با زن بیگانه ای خلوت کند، سوّمی آن دو شیطان است.(۲۳)
منابع
مقاله : چشم چرانی ، آثار و در مان آن _ سید مصطفی علم خواه
۱-اصول روانکاوی فروید ، صص ۲۵۷ ـ ۲۵۹
۲-ر.ک: تفسیر صافی، ج۳، ص ۴۳۰؛ الدر المنثور، ج۵، ص ۴۰؛ کافی، ج۵، ص .۵۲۱
۳- برداشت از آیه ۳۲ و ۳۳ سوره احزاب
۴- قرآن کریم، احزاب/ ۵۹: ترجمه آزاد
۵- برداشت از آیه ۵۹ سوره احزاب
۶- قرآن کریم، احزاب/ ۳۲
۷- بحارالانوار، ج ۱۰۱، ص ۳۵
۸- بحارالانوار، ج ۱۰۱، ص ۳۵
۹- غررالحکم و درر الکلم، ج۵، ص ۴۴۹
۱۰- ثواب الاعمال، ص ۳۳۸
۱۱- بحارالانوار، ج ۱۰۱، ص ۴۱
۱۲- شرح غررالحکم، آمدی،ج ۵، ص ۴۴۹
۱۳- میزان الحکمه، ج ۱۰، ص ۷
۱۴- بحارالانوار، ج ۱۰۱، ص ۳۷
۱۵- بحارالانوار، ج ۱۰۱، ص ۳۸
۱۶- نهج الفصاحه، پاینده، حدیث ۲۹۹، ص ۵۸
۱۷- بحارالانوار، ج ۱۰۱، ص ۴۱۱
۱۸- فروع کافی،ج ۵، ص ۵۵۳
۱۹- همان
۲۰- مستدرک الوسائل، ج ۲، ص ۵۵۵
۲۱- بحارالانوار، ج ۱۰۱، ص ۵۰
۲۲- رساله توضیح المسائل امام خمینی(ره)، مسأله ۲۴۵۲
۲۳- مستدرک الوسائل، ج ۱۴، ص ۲۶۵
۳۴- تفسیر نورالثقلین، ج ۳
منبع:سایت باحجاب
عشق دختر آمریکایی به شهدا
ایرانیان فکر نکنند که کاری که برادران و پدران و عموهایشان کردند ناچیز و کوچک است
منبع:سایت روشنگری
توباخداباش خداباشماهست
کلیپ صوتی از آیت الله ناصری با موضوع رزق و روزی
منبع:سایت روشنگری
شهید دانشمند هستهای با «هدیه نجومی» خود چه کرد؟
«منصوره کرمی» همسر شهید هسته ای «مسعود علیمحمدی» در صحبت هایی با اشاره به مرتبه علمی شهید علیمحمدی و تصمیم وی برای تحصیل در ایران گفت: با وجودی که می توانست در بهترین دانشگاه های خارج از کشور تحصیل کند اما تحصیل در دانشگاه های ایران را ترجیح داد. به یاد دارم که در آن زمان فرزندمان تازه به دنیا آمده بود شهید بیم آن را داشت که با تحصیل در خارج از کشور هم خودش و هم فرزندمان تغییر کنند از این رو تصمیم گرفت در دانشگاه شریف تحصیل کند.
وی افزود: در مقاطع ارشد و دکترا جزو دانشجوهای ممتاز دانشگاه بود و اولین نفری بود که دکتری فیزیک را در کشور گرفت حتی آن زمان جناب آقای هاشمی رفسنجانی به همین عنوان از ایشان تقدیر کرد.
کرمی تصریح کرد: جمعی از دانشجویان دانشگاه شریف به همراه شهید علیمحمدی تصمیم گرفته بودند کاری کنند که برای کشور مثمر ثمر باشند. بعد از شهادتش یکی از اساتید دانشگاه شریف تعریف می کرد که مسعود در ابتدای دوران دانشجویی علاقه داشت روزی مقاله ای در مجلات چاپ کند، روزی که به شهادت رسید از وی 55 مقاله در نشریات معتبر خارجی به چاپ رسیده بود.
وی در بیان خاطره ای دیگر از شهید افزود: اگر در دانشگاه پنج مسئله از یک فصل به او داده می شد تا آن را حل کند وی تمام مسائل فصل را حل می کرد چون اعتقاد داشت فیزیک به این صورت نیست که با یادگیری یک مسئله باقی مسائل را هم یاد بگیریم و باید برای تسلط به موضوع همه مسائل را یاد گرفت.
همسر شهید هسته ای در ادامه با اشاره به توجه شهید علیمحمدی به موضوعات مختلف زندگی گفت: در مقطع کارشناسی به همراه شهید در شیراز زندگی می کردیم. کشور در این دوره در شرایط سخت تحریم و جنگ به سر می برد و امکانات درستی نداشتیم. اساتید دانشگاه هر چند سال یکبار برگه های امتحانی دانشجویان سال های قبل را در سطل های زباله می انداختند، شهید علیمحمدی که برای چرک نویس مطالب به کاغذ احتیاج داشت از این کاغذها استفاده می کرد.
وی بیان داشت: اینطور نبود که شهید در شرایط ایده آل درس بخواند. بعضا امروزه می بینم جوان هایی که شرایط و امکانات را دلیل عدم پیشرفتشان می دانند. اگرچه خانواده شهید علیمحمدی از شرایط مالی خوبی برخوردار بودند اما هیچ وقت ایشان به کمک خانواده تکیه نکرد و با سختی به این مرتبه علمی رسید. یکی از دانشمندان بزرگ حال حاضر کشور را می شناسم که همسرش تعریف می کرد برای تامین هزینه های تحصیل مدتی به کار بامیه فروشی مشغول بود.
کرمی با اشاره به توجه ویژه شهید علیمحمدی به مال حلال و حرام گفت: ذره ای اجازه نمی داد که مالی شبهه دار وارد زندگی اش شود. سال 87 مبلغ 30 میلیون تومان از جایی به عنوان هدیه به وی داده شد. زمانی با شهید از بانک تماس گرفتند و گفتند چرا نمی آیید هدیه خود را بگیرید. شهید تعجب کرده بود و چندباری گفت حتما اشتباه شده است چون از این هدیه اطلاعی ندارد. وقتی به بانک می رود چکی به او می دهند. وقتی به خانه برگشت گفت: حس می کنم این پول مشکوک است و نمی خواهم وارد زندگی ام شود. به دانشجویان گفت اگر در آزمایشگاه وسیله ای کم است به او اطلاع دهند. مبلغ شش میلیون از این پول را صرف خرید یکی از دستگاه های آزمایشگاهی کرد و 2میلیون را به یکی از دانشجویانی که به پول احتیاج داشت بخشید و باقی پول را پس از شهادتش به دانشگاه فیزیک اهدا کردیم.
وی افزود: زمانی که این پول را به دانشگاه اهدا کردیم همه تعجب کردند. جایگاه شهدا به خاطر همین نگاه های خالصانه شان هست که فقط خدا را در زندگی می بینند و برای رضای خدا کاری را انجام می دهند. متاسفانه ما به مسائل دینی تنها به عنوان شعار نگاه می کنیم ولی شهدا به آن عمل می کنند.
همسر شهید هسته ای گفت: تا آخرین روزهای زندگی با شهید زیاد به پیاده روی می رفتیم. معمولا پنجشنبه ها و جمعه ها تا امامزاده صالح(ع) پیاده می رفتیم و نماز جماعت را در امامزاده می خواندیم. یکبار به من گفت وقتی امامزاده و برگزاری نماز جماعت در آن را می بینم یاد حرم حضرت رسول و مدینه می افتم. شهید بسیار انسان معتقدی بود و اگر کاری را درست می دانست در انجام آن تعلل نمی کرد و نظراتش را به راحتی می گفت.
کرمی در خاطره ای دیگر از شهید عنوان کرد: شش ماه قبل از شهادت به تولد یکی از اساتید دانشگاه شریف دعوت شد. از من کمک خواست تا هدیه ای بگیرد. من پیشنهاد کتاب دائره المعارف را دادم که ایشان هم بسیار استقبال کرد. دو جلد کتاب دائره المعارف را خرید و کادوپیچ کرد و به مراسم رفت. پس از شهادتش دکتر اردلان به بنده گفت که هنوز این دو کتاب را دارد و هربار که به آن نگاه می کنم به یاد شهید علیمحمدی می افتم، در بین هدایایی که آورده بودند این کتاب ماندگار شد چرا که بیشتر مهمانان دسته گل هدیه آوردند که زود از بین رفت. شهید همیشه می گفت اگر به جایی رسید به خاطر وجود اساتید بزرگی بود که به ایشان درس دادند لذا باید از آنان قدردانی کنیم تا در زندگی موفق شویم.
منبع:سایت خبرگزاری دفاع مقدس
انسان ۲۵۰ ساله | حضرت زهرا سلاماللهعلیها، دریای پهناور تلاش و مبارزه
فاطمهی زهرا سلاماللّهعلیها که الگوست، در دوران کودکی، در بعد از هجرت پیغمبر به مدینه، در داخل مدینه و در همهی حوادث سیاسی اجتماعی حضور داشت، این نشاندهنده نقش زن در نظام اسلامی است.
این زندگی، از جهت «جهاد و مبارزه و کار انقلابی» ، «صبر انقلابی» ، «درس و فراگیری و آموزش» و «سخنرانی و دفاع از نبوّت و امامت و نظام اسلامی» دریای پهناوری از تلاش و مبارزه و کار و در نهایت هم شهادت است.
۱۳۷۹/۶/۳۰ و ۲۶/۱۰/۱۳۶۸a
سبک زندگی خانوادگی حضرت زهرا(س)
رفتار اجتماعی فاطمه (س) درجامعه اسلامی،گویای آن است که آن حضرت در سیره اجتماعی خود بر آن بودند تا الگوی زیست خود را همسان با تودههای مردم ارائه نمایند. حضرت بهگونهای میزیست که هیچگاه فاصلهای بازندگی عامه مردم نداشته باشد.
گروه آیین و اندیشه فرهنگ نیوز؛بررسی و شناخت سیره معصومین (ع) بهعنوان برگزیدگان خداوند و الگوهای شایسته برای پیروی مؤمنان، اهمیت بسیاری دارد. از آن میان، حیات و رفتار اجتماعی آنان به دلیل، اهمیت و نقش امور اجتماع بر رفتارهای جمعی و هدایت بخشی جوامع، از اهمیت بیشتری برخوردار است.
رویکرد کلی حاکم بر سیره اجتماعی حضرت زهرا(س)، نقش هدایتگری است. گرچه هدایتگری را هم میتوان بهعنوان یک نقش مستقل در نظر گرفت، ولی با توجه به اینکه همه نقشهای دیگر به شکلی زیرمجموعه هدایتگری هم قرار میگیرند، هدایتگری بهمثابه یک فرانقش یا رویکرد در نظر گرفتهشده است. بدیهی است فرانقش هدایتگری را برای همه سیرهها هم میتوان در نظر گرفت و این فرا نقش، منحصر به سیره اجتماعی نیست.
حضرت فاطمه(س) و کرامت زن در جامعه:
بر اساس گزارههای تاریخی و تأکیدات قرآن، پیش از بعثت و در آستانه صدر اسلام، زن در جامعه شبهجزیره، از حقوق فردی و اجتماعی برابر و عادلانه برخوردار نبود. او جزو دارایی پدر، شوهر یا پسر خود به شمار میرفت. وظیفه زن به دنیا آوردن فرزندان بسیار، بهویژه پسران جنگجو بود. همچنین، رفتارهای جاهلانه و تبعیضآمیز با دختران وزنان درمواردی به قتل آنان میانجامید. حضور فعال زنان خانواده پیامبر(ص) بهویژه دختر گرامیشان، حضرت فاطمه (ع) در فعالیتهای اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی در اوج تضاد با نگرش جاهلی به زنان و باهدف ایجاد تحول و کرامت برای زنان و ارتقای جایگاه فردی و اجتماعی آنان بود.
رفتار اجتماعی حضرت در جامعه اسلامی مدینه، گویای آن است که آن حضرت در سیره اجتماعی خود بر آن بودند تا الگوی زیست خود را همسان با تودههای مردم ارائه نمایند.حضرت بهگونهای میزیست که هیچگاه فاصلهای با زندگی عامه مردم نداشته باشد و همه اینها گویا سه نکته بود. سه نکتهای که نشان میدهد حضرت در جامعه اسلامی از سه منزلت خاص برخوردار بودند:
1.برخورداری از نوعی عصمت و سرشت پاک
2.وابستگی به خاندان رسالت و مادر امامان که مقدارت عالم بعد از آخرین فرستاده خود بر عهده آنها و فرزندانشان قرارگرفته بود
3.شهروند جامعه اسلامی که این مورد خواه یا ناخواه منجر به رفتارهای فردی و جمعی خاصی در جامعه اسلامی میگردید.
ساده زیستی حضرت فاطمه(س):
درمجموع گزارشهای تاریخی آنچه از سیره حضرت فاطمه(س)مشخص میشود، این است که حضرت بهمانند پیامبر(ص) نه دنبال تجملگرایی و اشرافیت بود و نه به دنبال زهد فروشی و دوری از هر آنچه بوی آسایش و زیبا گرایی میدهد. برخلاف ادعای برخی از کسان که کم بودن عمر حضرت را دلیل بر تحقیق ناپذیری سیره اجتماعی حضرت میدانند، باید گفت باوجود کم بودن عمر حضرت، گزارههای معنیدار و توجیهپذیری وجود دارد، زیرا ایشان به باور ما شیعیان برخوردار از جوهره عصمتاند و لذا رفتارهای ایشان فراتر از زمان و زمین و زیست شان شایسته بازخوانی و الگوبرداری است و از سوی دیگر، فراوانی آثاری که در طول تاریخ بهصورت فزاینده درباره ایشان پدید آمده است، نشاند دهنده این است که زندگی ایشان سرشار از نکاتی است که همواره فهمهایی نو متناسب با بایستگیهای زمانه را برمیتابد.نوشتار پیش رو، به بخشهای کمتر توجه شده از زندگی و سیره اجتماعی حضرت میپردازد و همه سیره اجتماعی ایشان را در برنمیگیرد.
حجاب و پوشش حضرت زهرا(س):
مراسم ازدواج و عروسی حضرت با حداقل امکانات و بدون تشریفات انجام شد. رعایت ساده زیستی و همسانسازی زندگی خود را با توده مردم در ایام زندگی فاطمه با امیرالمومینن علی(ع) هم ادامه یافت. فاطمه یکبار دو دستنبد از طلا و گردنبند و دو گوشواره و پردهای برای خانه(مسکتین من ورق و قلاده و قرطین و سترا لباب البیت) بهمنظور استقبال از پدر و همسرش که از سفر برمیگشتند، مهیا ساخت و پیامبر(ص)که به عادت مألوف و معهود به هنگام بازگشت از سفر، نخست به منزل حضرت فاطمه(س) میرفت، بر در خانه مکثی طولانی کرد و وارد منزل نشد و فاطمه(س) پی برد که پیامبر(ص) به چه علتی وارد خانه نمیشود، پس گردنبند و گوشوارهها و دستنبد را گشود و پرده را نیز برگرفت و آنها را نزد پیامبر فرستاد(صدوق، الامالی، ص234) در گزارش دیگر با اندکی تفاوتی این نقلشده که حضرت رسول فرمودند:«آیا مردم نمیگویند دختر محمد لباس جباران پوشیده است؟»(صحیفه الرضا، 1406، ص82).
تنپوش آن حضرت نیز در سطح عامه مردم آن روزگار و متناسب با پایینترین مردمان بود.نوع لباسهایی که حضرت بهویژه در ایام تنگدستی مهاجران در مدینه و در سالهای اول هجرت به تن میکرد بسیار محقرانه بود. گاه لباس روی ایشان از جنس روانداز شتران «علیها کساء من اجله الابل»(ورام بن ابی فراس، تنبیه الخواطر، ج2، ص230)و گاه چادری ژنده که در دوازده نقطه با ریزشاخه های نخل دوختهشده بود«بشمله لها خلقه قد خیطت فی اثنی عشر مکانا بسعف النخل»(مجلسی، بحارالانوار، 86) و گاه ساده و وصله دار«علیها کساء بسیط و مرقع» (دشتی الطبرانی، نهج الحیاءص32).
پوشاک دیگر حضرت، مقنعه(قناع) بود که برای پوشاندن سر مورداستفاده قرار میگرفت(کلینی، الکافی، ج5، 528)حسب ضرورت از مازاد ملحفه برای پوشاندن سر استفاده میکرد و دستکم به توصیه پیامبر(ص) چنین میکرد (طبرسی، مشکاه الانوار فی غرر الاخبار، ص195) آن حضرت همچنین از روبند و روسری هم استفاده میکرد«فتبر قعت برقعها و وضعت خمارها علی راسها»( طبری، بشاره المصطفی، 101)
جلباب نام پوششی است که در منابع به آن اشارهشده است ازجمله وقتی پیامبر(ص) به ساعات پایانی عمر خود نزدیک میشد، دخترش را فراخواند و فاطمه(س) جلباب بر تن کرد و به نزد پیامبر(ص) رفت(مجلسی، بحارالانوار،ج36،ص288) عباء که لباسی کیسهمانند و بلند بود، هم در زمره تنپوشهای آن حضرت در منابع مورداشاره قرارگرفته است(طبری،بشاره المصطفی،ص29) فاطمه(س) از چادر یا ملحفهای از جنس پشم نیز استفاده میکرد(راوندی، الخرائج و الجرائح، ج2، ص537)
آن حضرت در سالهای پایانی عمر رسول خدا(ص) که وضع اقتصادی مدینه بهبودیافته بود، گاه لباس رنگی هم بر تن میکرد هرچند همین مقدار نیز گاه با مخالفت همسرش امیرالمؤمنین روبرو میشد«لبست لباسا صبیغا و اکتحلت و انکر علی ذلک علیها» (طوسی، الامالی،ص401)فاطمه(س) درجایی نیز سوگند خورد که «من و علی پنج سال است که جز پوست گوسفندی که روزها روی آن شترمان را علف میدهیم و شبها آن را بستر خود قرار میدهیم نداریم و پشتیهای(بالشتهای) ما از پوستی است که با لیف خرما پرشده است»(مجلسی،بحارالانوار، ج8، ص303)4 زیرانداز خواب حسنین هم وقتی کودک بودند، پوست گوسفندی بود که با برگ گیاهی به نام «سلم» دباغیشده بود«جلد کیش مدبوغ بالقرط کان بنام علیه الحسن و الحسین» (مجلسی،بحارالانوار، ج3، 27).
آن حضرت بر پوشش خود در مواجهه با نامحرمان توجه خاص داشت افزون بر گزارش مشهوری که درباره دور شدن ایشان از مرد نامحرم نابینا(ابن اشعث کوفی،الجعفریات، ص 95) و حجاب بر تن کردن به هنگام ورود پیامبر(ص) و همراه نامحرمش بهمنزله فاطمه، گزارشهای دیگری نیز در این خصوص وجود دارد که حضرت چقدر برای پوشش خود در برابر نامحرمان حساس بودند.کلینی،الکافی، ج5، ص528) . فاطمه(س) از زیورآلات نیز استفاده میکردند،اینگونه نبود که تصور کنیم که حضرت از هرگونه زینت و آرایش دوری میکردند؛ یکبار گدایی به در منزل ایشان آمد،گردنبندی را که در گردن داشت(عقد کان فی عنقها) و دخترعمویش فاطمه بنت حمزه بن عبدالمطلب به آن هدیه داده به فقیر داد(طبری،بشاره المصطفی، ص38).
خوراک منزل حضرت فاطمه(س):
خوراک حضرت هم همسان و بل پایینتر از خوراک توده مردم بود در برخی از گزارشها به رنگپریدگی فاطمه (س)از سر گرسنگی اشارهشده است(راوندی، الخرائج و الجرائح، ج1، 51) اما به این نکته باید توجه داشت که این وضعیت مربوط به سالهای اول هجرت است که مسلمانان در شرایط اقتصادی نامطلوبی به سر میبردند، چراکه هر چه جلوتر میرویم اوضاع بهتر میشود.آیه تطهیر(احزاب:33)در سال پنجم هجرت نازلشده است. در مقدمه اغلب گزارشهای مختلفی که در منابع شیعی و سنی ذیل این آیه شریفه و یا درباره حدیث کساء وجود دارد، چنین آمده است که فاطمه دیگی سنگی(برمه) را که در آن فرنی(عصیده)(سیاح،فرهنگ بزرگ جامعه نوین،ج2،ص2005 ساخته بود و بر طبقی حمل میکرد، نزد پیامبر(ص) آورد و در مقابل ایشان به زمین نهاد(حاکم الحسکانی،ج2،ص104)ابن طاووس،14400،ج1، ص126) و درجایی از سبزی موردعلاقه فاطمه یعنی خُرفه(الفرفح) نامبرده شده است(کلینی، الکافی، چ6،ص368)
آداب غذا خوردن:
در سیره اجتماعی حضرت فاطمه(س)، همچنین درباره آداب غذا خوردن به مواردی بهعنوان استحباب اشارهکردهاند که ازجمله آنها وضو ساختن پیش از غذا و نشستن بر جانب چپ است و مواردی را هم که بهعنوان ادب نشستن بر سر سفره ذکر کردهاند. شامل این موارد است: خوردن غذا از قسمتی که بهجانب توست، کوچک گرفتن لقمه، نیکو جویدن و کم نگاه کردن به چهره دیگرانی که بر سفره هستند(صدوق، 1403، ج2، 485)
حضور در اجتماع:
حضرت بهواسطه اینکه دختر پیامبر(ص) است،هرگز خود را از فعالیتهای اجتماعی بازنمیداشت، بلکه تا جایی که برایشان مقدور بود مشارکت میکردند و نمونههای بیشماری در این خصوص وجود دارد، ازجمله اینکه حضرت در عروسی دیگران ازجمله یهودیان شرکت میکرد(راوندی، الخرائج و الجرائح، ج2، ص537) و رفتار و برخورد ایشان در اینگونه مراسمها، الگوی برای دیگران زنان مدینه محسوب میشد.
آنچه گذشت تنها درآمدی بر روش شناخت سیره اجتماعی حضرت فاطمه و واکاوی هدف و کارکرد زیست و سیره اجتماعی ایشان بود تا الگوی برای زنان در فعالیت فردی و اجتماعی باشد.
مستند عفاف و حجاب - مفهوم سازی حجاب و عفاف
منبع:سایت روشنگری